Het aantal gevallen van gonorroe blijft snel toenemen. In 2023 steeg het aantal vastgestelde besmettingen met maar liefst 31%. Het RIVM meldde 13.853 nieuwe gevallen. Deze alarmerende toename is vooral zorgwekkend onder vrouwen, waar het aantal diagnoses met 78% toenam, van 1468 naar 2598. Ook heteroseksuele mannen zagen een opvallende stijging van 51%, van 666 naar 1007 gevallen. Over het algemeen wordt de ziekte het meest vastgesteld bij mannen die seks hebben met mannen, en deze trend is niet uniek voor Nederland maar wordt in heel Europa gezien.

Gonorroe wordt veroorzaakt door een bacterie die infecties kan veroorzaken in de urinebuis, endeldarm, bijballen en baarmoederhals. Hoewel de ziekte te behandelen is, kan deze ook gemakkelijk worden voorkomen door condooms te gebruiken. Het RIVM benadrukt dat het belangrijk is dat mensen die besmet zijn hun bedpartners zo snel mogelijk waarschuwen.

Wat veroorzaakt de toename?

Volgens Birgit van Benthem van het RIVM is er nog geen directe oorzaak voor de toename gevonden. “Het is waarschijnlijk een combinatie van meerdere factoren,” zegt ze. Mogelijke oorzaken zijn veranderingen in gedrag en een bacterie die gemakkelijker van mens op mens kan worden overgedragen. Dit laatste wordt momenteel onderzocht, maar er zijn nog geen conclusies getrokken.

Soa Aids Nederland suggereert dat er ook een verband kan zijn tussen de terugloop van preventiecampagnes en de toename van gonorroe. Er wordt nog maar “zeer minimaal” geïnvesteerd in campagnes, wat zich vertaalt naar minder tests. Dit maakt het moeilijker om een soa-test af te nemen.

Minder condoomgebruik

Een andere mogelijke reden voor de toename is het afnemende condoomgebruik onder jongeren in de afgelopen jaren. Jongeren zouden het risico op een soa bagatelliseren omdat er behandelingen beschikbaar zijn, blijkt uit onderzoek eerder dit jaar.

RIVM-arts Rosa Joosten waarschuwde eerder dat met name vrouwen alert moeten zijn op mogelijke besmettingen. “Voor vrouwen is de kans op besmetting nog groter en zij ervaren vaak geen symptomen. Daardoor is de ziekte moeilijker te herkennen, wat later problemen kan veroorzaken, zoals problemen met zwanger worden.”

Andere soa’s blijven redelijk stabiel. Chlamydia is met 24.048 gevallen nog steeds de meest voorkomende soa, maar het aantal besmettingen is licht gedaald. Syfilis is met 8% gestegen en hiv blijft nagenoeg gelijk.

Oproep tot actie

Naar aanleiding van de forse stijging van gonorroe roept Soa Aids Nederland de overheid op om weer een preventiecampagne te starten. De organisatie herinnert aan het succes van de Vrij Veilig-campagne, die liep tussen 1987 en 2011, en benadrukt dat het condoomgebruik sinds 2012 afneemt.

“Deze cijfers maken duidelijk dat we in Nederland onvoldoende investeren in de preventie van soa’s onder jongeren,” zegt directeur Mark Vermeulen. “Als we in Nederland het belang van condoomgebruik niet blijven benadrukken en de toegang tot seksuele gezondheidszorg niet gemakkelijker maken, zal het aantal soa’s blijven stijgen.”

Vermeulen pleit ook voor meer geld voor de Centra Seksuele Gezondheid, waar mensen uit kwetsbare groepen zich gratis en anoniem kunnen laten testen op soa’s. Sinds 2015 is het budget hiervoor niet meer aangepast aan de stijgende kosten, wat heeft geleid tot wachtlijsten. Omdat veel mensen uit schaamte of vanwege de kosten niet naar de huisarts willen voor een test, krijgt niet iedereen op tijd de juiste behandeling.